Ο Γεώργιος Παχυμέρης (1242-1308 περίπου) είναι από τους πολυγραφότερους βυζαντινούς λογίους. Στο έργο του περιλαμβάνονται σχόλια σε φιλοσοφικά κείμενα (κυρίως του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα), ρητορικές μελέτες και προγυμνάσματα, έμμετρα κείμενα, η εκτενής Τετράβιβλος, και βεβαίως οι Συγγραφικές Ιστορίες, εκτενής ιστοριογραφική αφήγηση της βασιλείας του Μιχαήλ Η΄Παλαιολόγου (1258-1282) και τμήματος της βασιλείας του Ανδρονίκου Β΄ (1282-1307).

Το ιστοριογραφικό αυτό έργο βρίσκεται σταθερά στο επίκεντρο της έρευνας, ιδίως μετά την ολοκλήρωση της νέας έκδοσης του Α. Failler στη σειρά Corpus Fontium Historiae Byzantinae και έχουν ερευνηθεί πολλά από τα προβλήματα που παρουσιάζει (προσωπογραφικά, χρονολογικά, και άλλα). Η βιβλιογραφία αυξάνεται συνεχώς και είναι αισθητή η ανάγκη μιας κωδικοποίησης των πορισμάτων της.

Προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται το παρόν έργο: αποσκοπεί στην σύνταξη αναλυτικού ιστορικού και φιλολογικού υπομνήματος στο ιστοριογραφικό κείμενο του Γεωργίου Παχυμέρη με αφετηρία την κριτική έκδοση του A. Failler και με αξιοποίηση της άφθονης συναφούς βιβλιογραφίας.

Ενώ για τους μείζονες ιστοριογράφους της αρχαιοελληνικής γραμματείας έχουν συνταχθεί διάφοροι τόμοι μελετών (companion volumes) με λεπτομερή σχολιασμό, για τα ιστοριογραφικά έργα της βυζαντινής γραμματείας ελάχιστα είναι τα αντίστοιχα αυτοτελή βοηθήματα (π. χ. το Commentary στο de administrando imperio [1962], το βιβλίο του N. Zorzi για τον Χωνιάτη [2008], το βιβλίο του J. Haldon για τα Τακτικά του Λέοντος Στ ΄[2014]).
Ένα παρεμφερές έργο (companion volume / commentary) θα παρουσιάσει η παρούσα έρευνα.

 

Μέλη

Στυλιανός Λαμπάκης, Διευθυντής Ερευνών (Επιστημονικός Υπεύθυνος)

 

https://byzart.eu/

Το ΙΙΕ/ΕΙΕ έχει λάβει μέρος ως εταίρος στο Πρόγραμμα: «Byzantine Art and Archaeology. Thematic Channel on Europeana, CEF Telecom–Call Europeana (CEF–TC–2016–3)», που συντόνισε το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, Alma Mater Studiorum - Università di Bologna (https://pro.europeana.eu/project/byzantine–art–and–archaeology, 1 Σεπτεμβρίου 2017 έως 28 Φεβρουαρίου 2019).

Το Πρόγραμμα προχώρησε στη συγκρότηση ψηφιακής συλλογής τεκμηρίων του υλικού πολιτισμού και μνημείων τέχνης και λόγου του Βυζαντίου με σκοπό τον εμπλουτισμό της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης (Europeana) με την υποστήριξη του European Union fund, Connecting Europe Facility (CEF). Eταίροι του Προγράμματος από την Ελλάδα και την Κύπρο είναι το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου. Συμμετέχει επίσης το Institute of Art Studies (BAS - IAS) της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών. Από την Ιταλία συμμετέχουν το Τμήμα Ιστορίας και Πολιτισμών του Πανεπιστημίου της Μπολόνια (UNIBO) και το Museo d’Arte della città di Ravenna - International Centre for Documentation of Mosaic (MAR-CIDM).

Η ομάδα του ΙΙΕ/EIE ανέλαβε την κατάρτιση των θεματικών πεδίων του καταλόγου των δεδομένων, τον έλεγχο των μεταδεδομένων και τη διάχυση των αποτελεσμάτων του Προγράμματος σε επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς φορείς. Συνεργάστηκε επίσης για την συγκρότηση του χρονολογίου. Έχουν πραγματοποιηθεί η Εναρκτήρια Συνάντηση Εργασίας (Μπολόνια, 31 Οκτωβρίου 2017) και η Ενδιάμεση Συνάντηση Εργασίας με τους εταίρους του Προγράμματος (Αθήνα, Μικρό Αμφιθέατρο ΕΙΕ, 24 Ιουλίου 2018). Πραγματοποιήθηκε επίσης η Συνάντηση Εργασίας στις 15 Φεβρουαρίου 2019 (Byzart Final Meeting and Exhibition, Culture Hall, Museum of the City of Bologna).

 

Μέλη

Μαρία Λεοντσίνη, Κύρια Ερευνήτρια (Υπεύθυνη του Προγράμματος)
Στυλιανός Λαμπάκης, Διευθυντής Ερευνών

Άλλα Μέλη

Εξωτερική Συνεργάτις:
Βασιλική Ζορμπά, Δρ. Αρχαιολογίας

 

 

Το Πρόγραμμα αποσκοπεί, για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο, στην εξέταση του φαινομένου της αλχημείας καθ’ όλη τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου, επιχειρώντας την ανάδειξη σημαντικών πτυχών της αλλά και τη συχνά παραγνωρισμένη συμβολή του Βυζαντίου στην ιστορία της αλχημείας. Έμφαση αποδίδεται τόσο στον θεωρητικό όσο και στον πρακτικό χαρακτήρα της αλχημείας. Ως προς τον τελευταίο, μελετάται η σχέση της με τον υλικό πολιτισμό, με ποικίλους βιοτεχνικούς κλάδους, καθώς και με τις τεχνικές απομίμησης και κιβδηλείας και την οικονομία γενικότερα. Για την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων του, το Πρόγραμμα έχει αναπτύξει συνεργασίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

 

Ιστορικό

To Πρόγραμμα συγκροτήθηκε το 2016 για τη διερεύνηση πτυχών της αλχημείας στο Βυζάντιο, στο πλαίσιο του Προγράμματος «Καθημερινός και Κοινωνικός Βίος των Βυζαντινών». Από τότε έχει αναπτύξει εκτεταμένο δίκτυο συνεργασιών με διαφόρους επιστημονικούς φορείς, πανεπιστημιακούς και ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 2018 «Η Αλχημεία στο Βυζάντιο» εξελίχθηκε σε αυτοτελές πρόγραμμα.

 

Μέλη

Γεράσιμος Μέριανος, Κύριος Ερευνητής (Συντονιστής του προγράμματος)

Εξωτερικοί Συνεργάτες

• Βαγγέλης Κούταλης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
• Shannon Steiner, Visiting Assistant Professor, Πανεπιστήμιο Binghamton, Νέα Υόρκη

 

 

Η μελέτη της τιμής προς τη Θεοτόκο, που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, βασίζεται κατά κύριο λόγο σε βυζαντινές πηγές και εστιάζει στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό το ερευνητικό πρόγραμμα έχει ως κύριο στόχο την ανάδειξη τεκμηρίων και πηγών από άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας και κυρίως από την Ανατολική Μεσόγειο (Αίγυπτο και Συρία), τη μελέτη πτυχών της προσκύνησης της Θεοτόκου που δεν έχουν τύχει μέχρι στιγμής της προσοχής των ερευνητών, καθώς και τη διάσωση και επεξεργασία υλικού που σχετίζεται με σύγχρονες Μαριολογικές παραδόσεις.

 

Ιστορικό

Το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2017, στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών με πρωτοβουλία και επιστημονική ευθύνη της Νίκης Τσιρώνη σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Σταύρος Νιάρχος του Πανεπιστημίου Simon Fraser (Vancouver, Canada) και επιστημονική υπεύθυνη, από πλευράς του, τη Sabrina Higgins, καθηγήτρια Ελληνικών Σπουδών και Αρχαιολογίας στο SFU.

Σκοπός του προγράμματος είναι η διερεύνηση της εξέλιξης της προσκύνησης της Θεοτόκου και των παραδόσεων που συνδέονται με το θέμα αυτό στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και η συγκριτική αποτίμηση των πηγών. Η συλλογή και επεξεργασία υλικού, ακολουθεί χρονολογική εξέλιξη: τεκμήρια πρώιμων, μέσων, ύστερων βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων φτάνοντας μέχρι τις σύγχρονες επιβιώσεις και εκφάνσεις τοπικών παραδόσεων που σχετίζονται με τη Θεοτόκο. 

Στο πλαίσιο του προγράμματος διερευνάται υλικό που προέρχεται αφενός από αρχαιολογικές έρευνες και ανασκαφές στην Αίγυπτο και τη Συρία και αφετέρου από τη γραμματολογική ανάλυση ελληνικών, συριακών και κοπτικών πηγών με άξονα τη θέση της Θεοτόκου κατά την Ύστερη Αρχαιότητα και τους Βυζαντινούς χρόνους. Οι συνεργάτες του προγράμματος συμβάλλουν στη δημιουργία βάσης δεδομένων ανοιχτής πρόσβασης.

Η δημιουργία και λειτουργία της ψηφιακής εφαρμογής θα δώσει πρόσβαση στους μελετητές σε τεκμήρια που βρίσκονται in situ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής, καθώς και σε τεκμήρια που φυλάσσονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Στην πρώτη φάση εισάγονται τεκμήρια όπως: φωτογραφικό υλικό από ανασκαφές εκκλησιών αφιερωμένων στη Θεοτόκο από την Αίγυπτο, ξύλογλυπτα, έργα μεταλλοτεχνίας, εικόνες, επιγραφές καθώς και έργα μικροτεχνίας από τις περιοχές που προαναφέρθηκαν.

Το πρόγραμμα συνίσταται σε τρία διακριτά υποέργα:

1. Digital Mary Project. Ψηφιακή πλατφόρμα Μαριολογικών τεκμηρίων.
   Στην πλατφόρμα καταχωρούνται τεκμήρια  ιστορίας τέχνης, αρχαιολογίας και αρχιτεκτονικής, καθώς και γραπτές πηγές από τον γεωγραφικό χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Η βάση δεδομένων σχεδιάστηκε από την ομάδα εργασίας του Πανεπιστημίου Simon Fraser (Digital Humanities Innovation Laboratory) σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα του ΙΙΕ.
   
   
2. Μελέτη πτυχών της προσκύνησης της Θεοτόκου.
   Σε αυτό το υποέργο εντάσσεται η μελέτη της Sabrina Higgins (Professor of Aegean and Mediterranean Societies and Cultures) για την πρώιμη προσκύνηση της Θεοτόκου, η οποία έλαβε χρηματοδότηση ύψους $32,598, από το Social Sciences and Humanities Research Council (SSHRC) Insight Development Grant για την εργασία της, TheEarly Cult of the Virgin and the Hegemony of the Text. Η Higgins στην εργασία της αμφισβητεί την ηγεμονία των κειμένων έναντι των τεκμηρίων του υλικού πολιτισμού και προτείνει ως καμπή για την προσκύνηση της Θεοτόκου τον 8ο αιώνα μ.Χ.
   Στο ίδιο υποέργο εντάσσεται και η μελέτη της Δρ Νίκης Τσιρώνη, υπό την ισιότητά της ως adjunct Professor of Byzantine Studies του Stavros Niarchos Foundation Centre for Hellenic Studies, Simon Fraser University, για τη μελέτη του θρήνου της Θεοτόκου στο Βυζάντιο. Η μελέτη αυτή διερευνά το υπόβαθρο των θρηνητικών παραδόσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και τους τρόπους με τους οποίους τέτοια στοιχεία ενσωματώθηκαν στον Θρήνο της Θεοτόκου κατά τη βυζαντινή περίοδο.
   Και οι δύο μελέτες θα δημοσιευθούν ως ξεχωριστές μονογραφίες (2021 & 2022).

3. Local Cults of the Virgin.  Τοπικές Παραδόσεις της Θεοτόκου.
   Όψεις της τιμής προς τη Θεοτόκο επιβίωσαν κατά τη Μεταβυζαντινή και Νεότερη περίοδο και εξακολουθούν σε ένα βαθμό έως σήμερα σε περιοχές της Ελλάδας, των Βαλκανίων κλπ. Οι σύγχρονες επιβιώσεις συνδέονται με τις ιστορικές παραδόσεις και τα συνοδά τελετουργικά και αποτελούν τεκμήρια σημαντικά για τη μελέτη της Μαριολογίας. Το υλικό που διασώζεται απαντά σε γραπτές πηγές  (χειρόγραφα, βιβλία, τεύχη, κάρτες, κλπ), αλλά και σε φωτογραφικά αρχεία, ηχογραφήσεις και βιντεοσκοπήσεις των τελευταίων δεκαετιών και θα εξεταστεί σε συνεργασία με κοινωνικούς ανθρωπολόγους, λαογράφους και μουσικολόγους.

 

Μέλη

Νίκη Τσιρώνη, Επιστημονική Υπεύθυνη και Συντονίστρια, ΕΛΕ Α΄, ΙΙΕ/ΕΙΕ

Άλλα Μέλη

Εξωτερικοί Συνεργάτες
Sabrina Higgins, Simon Fraser University (Επιστημονική Υπεύθυνη)

Θεοφίλη Καμπιανάκη
Χριστόφορος Κοντονικολής
Aurora Camaño
Aleksander Jovanovic
Meghan Light
Paige Tuttosi

Rebecca Dowson - Digital Scholarship Librarian, Simon Fraser University
Veronique Magnes, Simon Fraser University

 

 

Το πρόγραμμα εστιάζει στην επισήμανση στοιχείων θεατρικότητας, δηλαδή προφορικότητας (orality) και παραστασιμότητας / επιτέλεσης (performance) στην ελληνική παράδοση, από την Ύστερη Αρχαιότητα και το Βυζάντιο μέχρι τους νεότερους χρόνους. 

Η θεωρία της προφορικότητας, όπως διατυπώθηκε αρχικά από τους Ομηριστές Parry & Lord, διευρύνθηκε στην προοπτική της από τον Gregory Nagy του Πανεπιστημίου του Harvard. Mέχρι σήμερα έχει μελετηθεί κατά κύριο λόγο αναφορικά με τη λογοτεχνία της μέσης Βυζαντινής περιόδου (Θεόδωρος Πρόδρομος, Μαγγάνειος Πρόδρομος, Διγενής Ακρίτης κλπ) από τους Michael & Elizabeth Jeffreys. Επίσης, τα τελευταία χρόνια οι Margaret Mullett, Emmanuel Bourbouhakis, Przemyslav Marciniak, Stratis Papaioannou  μεταξύ άλλων έχουν γράψει για διάφορες πτυχές της σχέσης της ρητορικής με την επιτέλεση.

Στόχος του προγράμματος είναι η διερεύνηση των βασικών στοιχείων της προφορικότητας και της επιτέλεσης σε γραπτές και εικαστικές πηγές, καθώς και σε δρώμενα που έλκουν την καταγωγή τους από αρχετυπικά πρότυπα.

 

Ιστορικό

Το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2013 με αφορμή τη συνεργασία της Επιστημονικής Υπεύθυνης με το Centre for Hellenic Studies – Harvard University (Washington DC) και θέμα την εφαρμογή της θεωρίας της προφορικότητας στη λογοτεχνία της Ύστερης Αρχαιότητας και του Βυζαντίου. Το 2016 ξεκίνησε η δεύτερη φάση του έργου με ομάδα εργασίας επιστημόνων από ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια της Ελλάδας. Στο πλαίσιο αυτό συγκροτήθηκε βιβλιογραφία και οργανώθηκε σειρά σεμιναριακών συναντήσεων, κατά τις οποίες έγινε κριτική παρουσίαση της βιβλιογραφίας των ερευνητικών πεδίων που καλύπτει ο κάθε συνεργαζόμενος ερευνητής, καθώς και παρουσιάσεις επιμέρους μελετών.

Στην ομάδα εργασίας συμμετέχουν επιστήμονες από διαφορετικούς κλάδους και στόχος είναι η ανάπτυξη διεπιστημονικής μεθοδολογίας που θα μας δώσει τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε μέσα από το πρίσμα της προφορικότητας και της επιτέλεσης κείμενα και δρώμενα της ελληνικής παράδοσης.  

Χρηματοδοτήσεις
Οι δράσεις του προγράμματος την τελευταία τριετία χρηματοδοτήθηκαν από το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Harvard και το American College of Greece. Το έργο στήριξε επίσης το Classics’ Faculty, Ioannou Centre, University of Oxford.

 

Μέλη

Νίκη Τσιρώνη, ΕΛΕ Α΄ 
Στυλιανός Λαμπάκης, Διευθυντής Ερευνών
Μαρία Λεοντσίνη, Κύρια Ερευνήτρια

Άλλα Μέλη

Εξωτερικοί Συνεργάτες:
Μαρία Σάρδη, ιστορικός τέχνης SOAS – London University (Project Manager)
Ναταλία Γκολφινοπούλου, 4ετής φοιτήτρια ΕΚΠΑ, (ακαδημαϊκή γραμματεία)
Μαρία Αθανασοπούλου, φιλόλογος-θεατρολόγος, Δρ Cambridge University, Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης
Κώστας Θεολόγου, πολιτικός επιστήμονας, Δρ Πανεπιστημίου Σορβόννης, τομέας ανθρωπιστικών, κοινωνικών επιστημών και δικαίου, Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Γιώργος Καλόφωνος, ιστορικός-βυζαντινολόγος, εξωτερικός συνεργάτης ΙΙΕ/ΕΙΕ
Θεοφίλη Καμπιανάκη, βυζαντινολόγος, Δρ University of Birmingham
Κόριννα Λατέλη, βυζαντινολόγος, Δρ Παν/μίου Αθηνών, ΕΑΠ
Eυγενία Μαυρομμάτη, κοινωνική ανθρωπολόγος, New York University
Ειρήνη Πάνου, ιστορικός τέχνης, Δρ University of Birmingham, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Ιωάννης Πετρόπουλος, φιλόλογος, Δρ Harvard University, University of Padova, Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης
Κάτια Σαβράμη, χορολόγος, τμήμα θεατρολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών
Mαρία Σάρδη, ιστορικός τέχνης, Δρ SOAS
Διονύσης Σκλήρης, θεολόγος, Δρ ΕΚΠΑ, τμήμα θεολογίας ΕΚΠΑ
Σταυρούλα Σολωμού, φιλόλογος-ιστορικός, Δρ ΕΚΠΑ
Νικολέτα Τραχούλια, ιστορικός τέχνης, American College of Greece

 

 

Το έργο στοχεύει στη μελέτη του βιβλίου ως υλικού αντικειμένου με ιδιαίτερη έμφαση στην τέχνη και την τεχνική της βιβλιοδεσίας κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο. Κύριος άξονας προβληματισμού είναι η παράδοση της τέχνης στον ευρύτερο ελληνικό χώρο και το κάλυμμα του βιβλίου ως αποθετήριο ιστορικών τεκμηρίων. Παράλληλα, το πρόγραμμα διερευνά την ορολογία της στάχωσης για τη δημιουργία συγκροτημένης πρότασης απόδοσης των όρων που χρησιμοποιούνται από ιστορικούς, συντηρητές και τεχνίτες για την περιγραφή του καλύμματος του βιβλίου και της διακόσμησής του. Τέλος, το έργο ασχολείται με την ανάδειξη του βιβλίου ως υλικού αντικειμένου μέσα από επιτόπιες έρευνες, εκθέσεις και δημοσιεύσεις.

Ιστορικό

Το έργο ξεκίνησε το 2002 με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών (και μετέπειτα Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών) του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, σε συνεργασία με το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και την Ελληνική Εταιρεία Βιβλιοδεσίας.

Το 2002 και 2003 διοργανώθηκαν τρεις εκθέσεις με θέμα της ιστορία της βιβλιοδεσίας και το 2005 διεθνές επιστημονικό συνέδριο στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Τα πρακτικά του συνεδρίου κυκλοφόρησαν το 2008 στο πλαίσιο του προγράμματος Αριστεία σε ερευνητικά ινστιτούτα -ΓΓΕΤ και του έργου «Βυζαντίου Κάτοπτρον. Πηγές και μελέτες για τον βυζαντινό κόσμο». Την περίοδο 2005-2010, το πρόγραμμα έλαβε χρηματοδότηση από το ΠΕΠ Αττικής, για τη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή και, συγκεκριμένα, τη μελέτη σύγχρονων εφαρμογών βυζαντινής και μεταβυζαντινής βιβλιοδεσίας (ΣΕΒΥ). Η ερευνητική ομάδα που συγκροτήθηκε στο πλαίσιο του ΠΕΠ, εργάστηκε συστηματικά από το 2006 έως το 2010.  

Το υλικό του προγράμματος βρήκε εφαρμογές με στόχο τη δια βίου μάθηση αλλά και την εκπαίδευση στο πλαίσιο των εκθέσεων, αλλά και των ευρωπαϊκών προγραμμάτων Marie Curie (Researcher’s Night 2007, 2018, 2019) για την προώθηση της έρευνας και τη διασύνδεσή της με την κοινωνία. Παράλληλα, παρουσιάστηκε σε σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Αικατερίνη Λασκαρίδη (2017-2020), σε εκπαιδευτικές δράσεις στο Αρσάκειο Ψυχικού, σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Καλειδοσκόπιο», σε σχολεία της Ανατολικής Αττικής, ενώ περισσότερες από τριάντα ξεναγήσεις σχολείων διοργανώθηκαν στο πλαίσιο της έκθεσης του Βυζαντινού Μουσείου από τον Σεπτέμβριο 2012 έως τον Μάρτιο 2013. Από το 2010 έως το 2012, το πρόγραμμα συνεργάστηκε με το Centre du Conservation du Livre (Arles) και άλλους αρμόδιους φορείς από έξι ευρωπαϊκές χώρες για το πρόγραμμα Studite, στο πλαίσιο του οποίου οργανώθηκαν αποστολές για την επιτόπια έρευνα βιβλιοδεσιών σε βιβλιοθήκες της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ελλάδας.

Το 2018, το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών διοργάνωσε κύκλο Μορφωτικών Εκδηλώσεων με επιστημονική ευθύνη της Νίκης Τσιρώνη, του Ζήση Μελισσάκη και του Στέλιου Λαμπάκη με θέμα «Το βιβλίο ως κείμενο και αντικείμενο». Τέλος, το έργο απετέλεσε μέρος του προγράμματος ΑΝΑΒΑΘΜΙΣ του ΙΙΕ, με αντικείμενο δύο βάσεις δεδομένων: 1) για την ορολογία των σταχώσεων και 2) για τις απεικονίσεις βιβλίων στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη. Η βάση ορολογίας βυζαντινών και μεταβυζαντινών σταχώσεων αποτελεί μέρος του ερευνητικού προγράμματος ΑΝΑΒΑΘΜΙΣ, και λειτουργεί στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο, βρίσκεται υπό προετοιμασία για έκδοση τόμος μελετών με αντικείμενο τη βιβλιοδεσία και τίτλο Όψεις βιβλίων: από τον κώδικα στην ψηφιακή τεκμηρίωση (βλ. δημοσιεύσεις). Ένας ακόμη συλλογικός τόμος με θέμα το βιβλίο ως κείμενο και αισθητικό αντικείμενο με τίτλο Lelivrecommetexteetobjetsensorielείναι υπό εκτύπωση από την Association Pierre Belon, Fondation Maison des Sciences de l’Homme.

 

Μέλη

Δρ Νίκη Τσιρώνη (Επιστημονική Υπεύθυνη), ΕΛΕ Α΄ ΙΙΕ
Δρ Ζήσης Μελισσάκης, Κύριος Ερευνητής ΙΙΕ
Δρ Ευγενία Δρακοπούλου, Διευθύντρια Ερευνών ΙΙΕ
Δρ Νίκος Μελβάνι, εξωτερικός συνεργάτης ΙΙΕ
Χριστόφορος Κοντονικολής, φιλόλογος, υποψήφιος διδάκτωρ ΕΚΠΑ (2018-2019)

Άλλα Μέλη - Εξωτερικοί επιστημονικοί συνεργάτες
Ζωή Γκιννή, συντηρήτρια, Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
Αγγελική Στασινού, συντηρήτρια, Γενικά Αρχεία του Κράτους

Εξωτερικοί συνεργάτες (2002-2010)
Άρτεμις Καμπουράκη, συντηρήτρια, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
Αναστασία Λαζαρίδου, αρχαιολόγος, ΥΠΠΟ
Μπάμπης Λέγγας, εκδότης - βιβλιοδέτης
Γιάννης Μπαλής, συντηρητής
Ελένη Ράμφου, φιλόλογος
Γιάννης Σκορδύλης, συντηρητής
Αγγελική Στάθη, φιλόλογος
Άρτεμις Σταματέλου, μουσειολόγος, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
Ιωάννα Στεφανή, συντηρήτρια, εργαστήριο χαρτιού, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

 

 

Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος διερευνώνται πτυχές του υλικού πολιτισμού του Βυζαντίου. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα αρχαιολογικά τεκμήρια. Έμφαση δίνεται στη μελέτη της κεραμικής και της μεταλλοτεχνίας. Θίγονται ζητήματα τεχνογνωσίας, αλληλεπίδρασης και διάδοσης πρακτικών, χρήσης των αντικειμένων, εμπορικών σχέσεων. Για τις ανάγκες του προγράμματος, έχει αναπτυχθεί συνεργασία με αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με πανεπιστημιακούς φορείς και επιστημονικές εταιρείες.