Συνέντευξη του Εντεταλμένου Ερευνητή του Ινστιτούτου Χημικής Βιολογίας (IΧΒ/EIE), Δρ. Κυριάκου Προυσή

17.02.2020

Κύριε Προυσή, είστε Εντεταλμένος Ερευνητής του ΙΧΒ/ΕΙΕ. Ποιος είναι ο τομέας του ερευνητικού σας ενδιαφέροντος;

Αρχικά, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνετε να σας μιλήσω για μένα και τις ερευνητικές μου δραστηριότητες. Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τη χαρά και τη συγκίνηση την οποία ένιωσα επιτυγχάνοντας τον στόχο που είχα θέσει στον εαυτό μου μια δεκαετία περίπου πριν ερχόμενος στο ΕΙΕ σαν μεταδιδακτορικός ερευνητής: μια ημέρα να γίνω ερευνητής και να δημιουργήσω τη δική μου ερευνητική ομάδα. Είναι μεγάλη τιμή για εμένα να ενταχθώ επισήμως ως εντεταλμένος ερευνητής, τον Ιούλιο του 2018, στο ερευνητικό δυναμικό του Ινστιτούτου Χημικής Βιολογίας του ΕΙΕ το οποίο είναι πραγματικά μοναδικό στην Ελλάδα.

Η δραστηριότητα των ερευνητών του ΙΧΒ/ΕΙΕ ανταποκρίνεται απόλυτα στο όνομα του Ινστιτούτου, δεδομένου ότι σε αυτό υπάρχουν όλα τα απαραίτητα συστατικά, δηλαδή το καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, η τεχνογνωσία και ο εξοπλισμός αιχμής για τη διαδικασία ανάπτυξης φαρμάκων (Drug Discovery and Development Process). Επιπλέον, είναι μεγάλο κέρδος τόσο για εμένα ως άνθρωπο, όσο και για την ερευνητική μου σταδιοδρομία να βρίσκομαι ανάμεσα σε καταξιωμένους επιστήμονες, με ομαδικό και συνεργατικό πνεύμα αλλά κυρίως με ερευνητές που έχουν στραμμένο το βλέμμα τους προς την ίδια κατεύθυνση.

Όσον αφορά τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα, εμπίπτουν γενικότερα στο πεδίο της Χημικής Βιολογίας (Chemical Biology) και, ειδικότερα, στον χώρο της Συνθετικής Φαρμακευτικής Χημείας (Medicinal Chemistry) και της Mοριακής Oπτικής Aπεικόνισης (Μolecular Οptical Ιmaging). Πιο συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες της ερευνητικής μου ομάδας έχουν στόχο την αντιμετώπιση θανατηφόρων ασθενειών με κοινωνικό και οικονομικό πρόσημο, όπως είναι ο καρκίνος, οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες (Alzheimer’s, Parkinson’s, Σκλήρυνση κατά πλάκας) καθώς και οι παρασιτικές παραμελημένες ασθένειες (Parasitic Neglected Diseases).

Πώς προσεγγίζει ο τομέας σας αυτές τις ασθένειες; Πού επικεντρώνεστε;

Μιλώντας για τις σύγχρονες ασθένειες της εποχής μας, αυτή που μας έρχεται στο μυαλό αβίαστα πρώτη, μεταξύ άλλων, είναι ο καρκίνος. Βρίσκεται όντως στο επίκεντρο, καθώς αποτελεί μια θανατηφόρο πολυπαραγοντική νόσο, χωρίς ωστόσο -με ορισμένες εξαιρέσεις σε κάποιους τύπους καρκίνου- να έχει βρεθεί η θεραπεία της παρά μόνο προσεγγιστικές θεραπείες με μικρά ποσοστά ολικής ίασης. Αυτός είναι και ο λόγος που οι προσπάθειες που γίνονται παγκοσμίως από μεγάλο αριθμό ερευνητικών ομάδων εντείνονται συνεχώς.

Οι δραστηριότητές μας αναφορικά με την αντιμετώπιση των σύγχρονων ασθενειών ακολουθούν δύο βασικές κατευθύνσεις:

• Τον σχεδιασμό και τη σύνθεση βιολογικά δραστικών, μικρών οργανικών μορίων με σκοπό την ανακάλυψη νέων μορίων «οδηγών» (lead compounds) σημαντικών για τη θεραπεία των ασθενειών που μας ενδιαφέρουν ερευνητικά.
• Τον σχεδιασμό, τη σύνθεση και την ανάπτυξη νέων «έξυπνων» φθοριζόντων ιχνηθετών (smart fluorescent probes), οι οποίοι απορροφούν και εκπέμπουν φως στο εγγύς υπέρυθρο (Near IR). Οι ιχνηθέτες αυτοί έχουν τις κατάλληλες φυσικοχημικές και οπτικές ιδιότητες και προορίζονται για βιοϊατρικές εφαρμογές, στο πεδίο της μοριακής οπτικής απεικόνισης που αφορά τον καρκίνο και τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Η χρήση τους θα μπορούσε να προσφέρει στοχευμένες προσεγγίσεις και να προτείνει λύσεις για τις ασθένειες αυτές, μέσω πρώιμης και έγκαιρης διάγνωσης ή/και ταυτόχρονης θεραπείας με τον λιγότερο επεμβατικό τρόπο (Theranostic approaches).

Υπάρχουν δυσκολίες που αντιμετωπίζετε ως ερευνητής;

Η ζωή του ερευνητή, κατά την άποψη μου, θα πρέπει και είναι γεμάτη με προκλήσεις. Πιστεύω ακράδαντα, όμως, πως η μεγαλύτερη εξ αυτών είναι να διατηρεί την ικανότητά του να μπορεί να δίνει λύσεις σε όλα τα επίπεδα που αφορούν τη δουλειά του. Από τη μία, πρέπει να είναι σε θέση να δίνει απαντήσεις στα διάφορα ερευνητικά ερωτήματα τα οποία τον απασχολούν και από την άλλη, θα πρέπει να οργανώνει, να εκπαιδεύει, να μεταδίδει τη γνώση και την εμπειρία του στους νέους εκκολαπτόμενους ερευνητές.

Πρόκληση θα έλεγα και όχι δυσκολία, αποτελεί για εμένα η προσπάθεια προσέλκυσης χρηματοδότησης μέσω ανταγωνιστικών ερευνητικών προγραμμάτων την οποία  θεωρώ επιτακτική ανάγκη και πρέπει να είναι ακατάπαυστη με σκοπό να τροφοδοτεί συνεχώς την ερευνητική δραστηριότητα της ομάδας μου δίνοντάς της πρωτίστως παρόν αλλά και μέλλον.

Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για το EuroNeurotrophin, ένα ερευνητικό πρόγραμμα της Ε.Ε. για τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, στο οποίο συμμετέχετε.

Το ερευνητικό έργο EuroNeurotrophin αποτελεί ένα καινοτόμο ευρωπαϊκό δίκτυο το οποίο χρηματοδοτείται στο πλαίσιο των δράσεων ΙΤΝ-Marie Skłodowska-Curie και συντονίζεται από το ΙΧΒ/ΕΙΕ, ενώ συμμετέχουν 15 φορείς του ακαδημαϊκού και ιδιωτικού τομέα από όλη την Ευρώπη (www.euroneurotrophin.eu) σε αυτό. Είναι σε εξέλιξη από το 2018 μέχρι και το τέλος του 2021.

Το έργο στοχεύει να προτείνει θεραπευτικές προσεγγίσεις για νευροεκφυλιστικές ασθένειες, οι οποίες αφορούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού παγκοσμίως, όπως είναι η νόσος Alzheimer’s, Parkinson’s, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Αυτό θα γίνει μέσω της ανάπτυξης μικρών μορίων μιμητών των νευροτροφινών, ως θεραπευτικών παραγόντων για τη νευροεκφύλιση και τη νευροφλεγμονή. 

Στο πλαίσιο του έργου, βρίσκεται σε εξέλιξη η εκπαίδευση δεκατεσσάρων (14) νέων επιστημόνων σε θεραπευτικές προσεγγίσεις έναντι των νευροεκφυλιστικών ασθενειών επικεντρώνοντας στον συνδυασμό της Φαρμακευτικής Χημείας, της απομόνωσης φυσικών προϊόντων, του υπολογιστικού σχεδιασμού φαρμάκων, της δομικής βιολογίας και φαρμακολογίας και των τεχνολογιών ‘omics’.

Οι ερωτήσεις τέθηκαν από την Eλένη Μαρκοπούλου