Το Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας (ΙΘΦΧ) ιδρύθηκε το 1979 και είναι ένα από τα τρία ερευνητικά Ινστιτούτα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Έχει ως κύριους στόχους:

• την ανάπτυξη και πρόοδο της επιστημονικής γνώσης και την τεχνολογική καινοτομία προηγμένων υλικών με λειτουργικότητα σε επιλεγμένα πεδία που βρίσκονται στην αιχμή της συνθετικής χημείας και της φυσικοχημείας, της θεωρητικής και υπολογιστικής χημείας και επιστήμης υλικών, και της φωτονικής,
• την εκπαίδευση και κατάρτιση νέων ερευνητών (προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών, υποψηφίων διδακτόρων) και έμπειρων ερευνητών (μεταδιδακτορικών επιστημόνων),
• την προώθηση της αναπτυσσόμενης τεχνογνωσίας σε επιλεγμένους τομείς τεχνολογικών εφαρμογών και την παροχή ερευνητικών υπηρεσιών μέσω εξειδικευμένων εργαστηρίων και υποδομών προς επιχειρηματικούς φορείς.

Οι ερευνητικές ομάδες του Ινστιτούτου συνεισφέρουν ουσιαστικά στην πρόοδο της επιστημονικής γνώσης και στην τεχνολογική καινοτομία. Με τη συνεργασία των ερευνητικών δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου επιτυγχάνεται η απόδειξη-της-έννοιας για επιλεγμένες και στοχευμένες εφαρμογές, η ανάπτυξη πρωτότυπων διατάξεων και συσκευών, και η κλιμάκωση και εφαρμογή τεχνολογιών που αναπτύχθηκαν προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ της εργαστηριακής έρευνας, της επιχειρηματικότητας και της κοινωνίας.

Οι υποδομές του Ινστιτούτου περιλαμβάνουν εξειδικευμένα εργαστήρια σύνθεσης, δομικού και φασματοσκοπικού χαρακτηρισμού προηγμένων υλικών με σχεδιασμένη λειτουργικότητα, πλατφόρμες μελέτης οπτικών, ηλεκτροχημικών και θερμικών ιδιοτήτων, στείρους χώρους φωτονικής και νανοεφαρμογών, καθώς και υπολογιστική υποδομή πλήρως εξοπλισμένη με πρόσφατο λογισμικό για υπολογισμούς ιδιοτήτων των υλικών.

Ως προς την εσωτερική οργάνωση του Ινστιτούτου, υπάρχει το Επιστημονικό Συμβούλιο (ΕΣ), το οποίο με τον αναβαθμισμένο ρόλο του (Ν. 4310/2014 Άρθρο 17 & Ν. 4386/2016 Άρθρο 15) αποτελεί φόρουμ παραγωγής ερευνητικής πολιτικής. Το προσωπικό του Ινστιτούτου απαρτίζεται από το (α) Ερευνητικό Προσωπικό, που είναι Ερευνητές και Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες (ΕΛΕ). Σήμερα (Ιανουάριος 2022), το Ερευνητικό Προσωπικό του ΙΘΦΧ αριθμεί 17 ερευνητές με υψηλή επιστημονική εμπειρία και κατάρτιση. Στο προσωπικό του Ινστιτούτου συγκαταλέγονται ακόμα το (β) Ειδικό Επιστημονικό Τεχνικό Προσωπικό, με μια παρουσία, που εκτελεί εξειδικευμένες εργασίες για την υποστήριξη της έρευνας, το (γ) Διοικητικό και Βοηθητικό Προσωπικό, που σήμερα αριθμεί μια γραμματέα, και υποστηρίζει τη λειτουργία και υλοποίηση προγραμμάτων και έργων του Ινστιτούτου, ενώ υπάρχει και το (δ) Συνεργαζόμενο και Λοιπό Προσωπικό, με τη συμμετοχή μεταβαλλόμενου αριθμού συνεργαζόμενων ερευνητών, φοιτητών, μεταπτυχιακών, μεταδιδακτόρων, εξωτερικών επισκεπτών και άλλου έκτακτου προσωπικού.