Τεκμήρια για τη συγκρότηση των οικισμών του Πειραιά
Κοκκινιά (Δήμος Νίκαιας)
Ο αρχικός οικιστικός πυρήνας του Δήμου Κοκκινιάς δημιουργήθηκε σε ακατοίκητη έκταση που άνηκε στο Δήμο Πειραιά. μέρος της χρησιμοποιείτο ως χωματερή, ενώ η γύρω περιοχή ήταν εποχικός βοσκότοπος για τα κοπάδια των γειτονικών χωριών. Σταδιακά μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή προσφυγικοί πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή αρχικά σε πρόχειρες και αργότερα σε ξύλινες κατασκευές από το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (ΤΠΠ) και την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ). Στη συνέχεια το Κράτος παραχώρησε οικόπεδα και κατασκεύασε διώροφα κτίρια και πολυκατοικίες για τους πληθυσμούς αυτούς.
Στις αρχές του 1923 το ΤΠΠ πραγματοποίησε βιαστική τοπογράφηση της περιοχής και ξεκίνησε την οικοδόμηση. Σε εκατοντάδες πρόσφυγες δόθηκαν σκηνές ως προσωρινά καταλύματα. Τα πρώτα σπίτια χτίστηκαν σε πολύ μικρά οικόπεδα, μόλις 20-25 τμ., με διαστάσεις 5x4, 5x5, και 6x4, ήταν χαμηλά, με ένα δωμάτιο και φτιαγμένα από μπαγδατί (είδος καλαμωτής πασαλειμμένης με λάσπη). Μέχρι το 1925 είχαν κτιστεί από το ΤΠΠ και την ΕΑΠ 6.650 κατοικίες. Πλήθος αυθαίρετων κατασκευών υπήρχε την ίδια περίοδο νότια της οδού Τζαβέλα σε βάθος 3-6 οικοδομικών τετραγώνων. Επιπλέον κατασκευάστηκαν μικρά μονώροφα σπίτια με τετράκλινη στέγη σε πολύ μικρά οικόπεδα που παραχώρησε η Κυβέρνηση σε προσφυγικές οικογένειες στις οποίες χορήγησε και μικρά δάνεια με χαμηλό επιτόκιο.
Ο Δήμος Νέας Κοκκινιάς συστάθηκε στις 7 Μαΐου του 1933 (ΦΕΚ 109), ενώ το όνομά του προήλθε από την γεωλογική υφή του εδάφους (αργιλικό), το οποίο χρησιμοποιείτο στα τουβλοποιεία της περιοχής (Δηλαβέρης). Το 1940 μετονομάστηκε σε Δήμο Νικαίας (ΦΕΚ 271/3.9.1940).
Νέα Κοκκινιά
Το 1924 η ΕΑΠ ανέλαβε το συστηματικό πολεοδομικό σχεδιασμό, με στεγαστικό πρόγραμμα διαδοχικών φάσεων που υλοποιήθηκε τα επόμενα πέντε χρόνια. Η αρχική φάση στέγασης (1924-1926) κάλυπτε μια περιοχή δεκαπέντε περίπου τετραγώνων, εμβαδού ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου, που επεκτάθηκε προς βορρά σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός χιλιομέτρου. Οι περιοχές αυτές έγιναν γνωστές με τα ονόματα Άι Νικόλας και Οσία Ξένη, από τις εκκλησίες που χτίστηκαν. Τα σπίτια ήταν μόνιμες κατασκευές που παρουσίαζαν ποικιλία ως προς την εξωτερική εμφάνιση και το μέγεθος. Η διανομή τους στους προσφυγικούς πληθυσμούς δεν έγινε με συστηματικό τρόπο? για παράδειγμα το 1924 λίγο προτού χτιστούν τα πρώτα σπίτια, χίλιοι περίπου πρόσφυγες μεταφέρθηκαν από τα Δημόσια Λουτρά του Φαλήρου σε μεγάλες νοσοκομειακές σκηνές κοντά στον οικισμό. Οι ίδιοι δεν ήθελαν να μεταφερθούν από το ζεστό κτίριο με το άφθονο νερό στην Κοκκινιά, που ήταν ένας τόπος έρημος και ακατοίκητος. Τα σπίτια σύντομα κατασκευάστηκαν, όμως η διανομή καθυστερούσε και προσφυγικές οικογένειες που διέμεναν ακόμη σε σκηνές προχώρησαν σε στη κατάληψή τους. Το 1925 και 1926 οι δραστηριότητες του στεγαστικού προγράμματος οδήγησαν σε αύξηση των κατασκευών και επέκταση του συνοικισμού με τον πληθυσμό του να φτάνει τις 30.000 κατοίκους.
Πολυκατοικίες Πέτρου Ράλλη
Συγκρότημα εννέα τριώροφων πολυκατοικιών και 216 διαμερισμάτων (κάθε πολυκατοικία είχε 12 διαμερίσματα τους ενός δωματίου και 12 των δύο δωματίων) που κτίστηκε το 1934-1935 από το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας σε σχέδια του αρχιτέκτονα Κ. Λάσκαρη. Μετά το σεισμό του 1981 κρίθηκαν ακατοίκητα και κατεδαφίστηκαν και στο χώρο τους επεκτάθηκε το προαύλιο του Νοσοκομείου Νικαίας (δεν έχουν κατεδαφιστεί ξανά προσφυγικές πολυκατοικίες). Οι πολυκατοικίες ήταν κτισμένες σε σχήμα τριών Π, ανοικτών προς την οδό Πέτρου Ράλλη.
Καραβάς
Η περιοχή του Καραβά, στα δυτικά του οικισμού, αναπτύχθηκε μέσω της παραχώρησης των οικοπέδων, όπως και η ανατολική ζώνη που εκτεινόταν κατά μήκος της κεντρικής λεωφόρου.
Αρμένικα
Πρόκειται για την περιοχή κάτω από την Πέτρου Ράλλη, μεταξύ των οδών Περιστάσεως, Μαδύτου και 7ης Μαρτίου 1944, στην οποία κατοίκησαν αρμένιοι πρόσφυγες με αυτοστέγαση σε οικόπεδα που τους παραχωρήθηκαν (η κανονικότητα της δόμησης παραπέμπει σε διανομή οικοπέδων ή και σε οργανωμένη κατασκευή οικιών). Η περιοχή φαίνεται να ήταν δομημένη σε οκτώ οικοδομικά τετράγωνα, στα οποία ήταν κτισμένα έξι ή περισσότερα τετράγωνα κτίσματα.
Γερμανικά
Το 1927 μετά την έγκριση του δεύτερου διεθνούς δανείου η ΕΑΠ διενήργησε τοπογράφηση της ακάλυπτης έκτασης γύρω από το νεκροταφείο, στο βόρειο τμήμα του μέχρι τότε οικισμού. Στη περιοχή αυτή, δηλαδή κάτω από την οδό Ανωγείων και την ημικυκλική πλατεία Μεταξά μέχρι την οδό Φιλαδελφείας και από την οδό Μικράς Ασίας (σήμερα 28ης Οκτωβρίου) έως την Ατταλείας, ανεγέρθηκαν ομοιόμορφες προκατασκευασμένες κατοικίες από φύλλα αμιάντου που αποτέλεσαν το συνοικισμό «Κρήνη» ή Γερμανικά (από τις γερμανικές επανορθώσεις). Ο συνοικισμός, που κάλυψε έκταση 45 περίπου οικοδομικών τετραγώνων, ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 1927 και ήταν το τελευταίο έργο της ΕΑΠ στη Κοκκινιά. Σε αυτόν εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες που στεγάζονταν σε αποθήκες και υπόγεια εργοστασίων του Πειραιά αλλά και από διάφορα μέρη της χώρας.
Ένταξη περιοχών στο Σχέδιο Πόλης
(σύμφωνα με το επιχειρησιακό πρόγραμμα Δήμου Νίκαιας 2009-2010)
