Τεκμήρια για τη συγκρότηση των οικισμών του Πειραιά
Κερατσίνι
Ο Δήμος Ταμπουρίων συστάθηκε στις 18.1.1934 (ΦΕΚ 22) μετά από απόσπαση από τον Δήμο Πειραιά των συνοικισμών Ταμπούρια, Ανάσταση, Ευγένεια, Ανάληψη, Αμφιάλη. Δέκα μέρες αργότερα προσαρτήθηκε στον Δήμο ο συνοικισμός Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου (29.1.1934/ΦΕΚ 35) και μεταφέρθηκε σε αυτόν η έδρα του Δήμου. Στις 14.8.1948 (ΦΕΚ 204) ο Δήμος Αγίου Γεωργίου μετονόμαστηκε σε Δήμο Κερατσινίου.
Αμφιάλη
Ο οικισμός της Αμφιάλης βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Κερατσινίου. Ο αρχικός οικιστικός πυρήνας δημιουργήθηκε από σποραδικές αυθαίρετες εγκαταστάσεις, στη περιοχή νότια της σημερινής Λεωφόρου Αθηνών από μεικτούς προσφυγικούς πληθυσμούς. Μετά το 1937 ξεκίνησε να κατοικείται πιο συστηματικά, και πάλι όμως κυριαρχούσε η αυθαίρετη δόμηση. Τα πρώτα κρατικά σπίτια για τους πρόσφυγικούς πληθυσμούς χτίστηκαν την περίοδο 1936-1939. Δημιουργήθηκαν για να στεγασουν πρόσφυγες από την Σμύρνη, τα παράλια της Μικράς Ασίας, την Κωνσταντινούπολη και τον Πόντο, που έμεναν σε παράγκες στα Ταμπούρια. Μέχρι την κήρυξη του πολέμου τα σπίτια παρέμεναν κλειστά. Ο δήμος επέτρεψε την εγκατάσταση όσων είχαν κληρωθεί μετά την κήρυξη του πολέμου, ενώ αρκετές οικογένειες εγκαταστάθηκαν παράνομα με κατάληψη των ακλήρωτων σπιτιών. Μετά τη λήξη του πολέμου οι νόμιμοι κληρωθέντες πλήρωσαν για την αγορά των σπιτιών τους 1.500-7.000 μεταπολεμικές δρχ. Συνολικά ήταν 32 σπίτια, 16 στην οδό Παύλου Μελά (αρ. 2-32) και 16 στη Παναγή Τσαλδάρη (αρ.31-61). Τα επόμενα χρόνια σε οικόπεδα που απαλλοτριώθηκαν και δόθηκαν σε ιδιώτες χτίστηκαν τριακόσιες μονώροφες κατοικίες.
Στο νότιο τμήμα του οικισμού της Αμφιάλης υπάγεται ο συνοικισμός της Νέας Οδησσού, με παλιότερη ονομασία Παπα-Ελιές. Στα 70 σπίτια που χτίστηκαν σε οικόπεδα που απαλλοτριώθηκαν εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Σοβιετική Ένωση. Πλάι στον οικιστικό αυτό πυρήνα βρίσκεται και η περιοχή «Μυριοφύτου» (ανάμεσα στη Λεωφόρο Σαλαμίνος και την οδό Δεβετζή, στη σημερινή θέση Νερό) που πρωτοκατοικήθηκε το 1932. Στο βόρειο τμήμα του οικισμού βρίσκεται η περιοχή του Κοκκινόβραχου, στην οποία κατέφυγαν προσωρινα κάτοικοι της Δραπετσώνας φοβούμενοι τους βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου αλλά και μετά τον βομβαρδισμό τον Ιανουάριο του 1944. Η ίδια τοποθεσία προτάθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 για την ανέγερση προσφυγικών πολυκατοικιών οι οποίες θα δίνονταν στους πρόσφυγες της Δραπετσώνας κυρίως, πρόταση που τελικά απορρίφθηκε.
Ευγένεια
Στον χώρο βόρεια και δυτικά από το νεκροταφείο της Ανάστασης και τη Δραπετσώνα, σε μία περιοχή κρατικής ιδιοκτησίας και αδόμητη εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες αρχικά σε παραπήγματα αλλά και σε πιο μόνιμες εγκαταστάσεις στη συνέχεια, όταν παραχωρήθηκαν περίπου 500 οικόπεδα και χτίστηκαν 500 ιδιόκτητες μονοκατοικίες. Σε αυτές πρέπει να προστεθούν και 500 κρατικά μονώροφα οικήματα που κατασκευάστηκαν στη σύνεχεια. Αεροφωτογραφίες του 1937, που διασώζονται, παραπέμπουν σε εγκαταστάσεις παραπηγμάτων σε γραμμική διάταξη κατά στοίχους, σε οικίσκους και σε οικοδομικά τετράγωνα αντίστοιχα με το συνολικό ρυμοτομικό σχέδιο του Κερατσινίου. Το 1935 από την ΕΑΠ δημιουργήθηκε συγκρότημα είκοσι διώροφων τετρακατοικιών ανάμεσα στις οδούς Χρυσοστόμου Σμύρνης -Κουντουριώτου - Δωδεκανήσου. Η πλειονότητα των προσφύγων προερχόταν από τη Χηλή και τη Καππαδοκία, ιδιαίτερα από την Καισάρεια.
Χαραυγή
Η περιοχή της Χαραυγής πρωτοκατοικήθηκε στις αρχές του 20ου αιωνα από οικογένειες εργατών του γειτονικού λατομείου και ονομαζόταν Χωριουδάκι. Από το Λατομείο αντλούνταν υλικά δόμησης για τις κατασκευές του ευρύτερου Πειραιά. Μετά την μικρασιατική καταστροφή στη περιοχή εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Τραπεζούντα και τη Ματσούκα. Οι κάτοικοι της Χαραυγής στις 7.7.1969 ζήτησαν να μετονομασθεί η περιοχή τους σε Αναγέννηση, αίτημα που έγινε δεκτό από το Δημοτικό Συμβούλιο, μετονομασία που όμως δεν επικράτησε.
Ανάσταση - Ανάληψη
Στα σύνορα με τον μετέπειτα Δήμο Δραπετσώνας, στο πλάι του νεκροταφείου της Ανάστασης βρίσκοναι οι συνοικισμοί της Ανάστασης και της Ανάληψης. Στην Ανάσταση κατασκευάστηκαν 250 ξύλινα κρατικά παραπήγματα και 25 κρατικές τετρακατοικίες. Στο συνοικισμό είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Ανακού, το Γερτουμάζ της Αργυρούπολης, το Φλοϊτά και τη Χωλομάνα της Τραπεζούντας.
Στις 23.10.1966 οι κάτοικοι της Αναστάσεως ζήτησαν την ένταξή τους στο Δήμο Δραπετσώνας αλλά το αιτημά τους δεν έγινε δεκτό.
Στον γειτονικό συνοικισμό της Ανάληψης είχαν κατασκευαστεί 175 ξύλινα κρατικά παραπήγματα, 25 κρατικές τετρακατοικίες και περίπου 300 ιδιόκτητα οικήματα, ενώ στη συνέχεια δημιουργήθηκαν 300 περίπου πλίνθινα οικήματα σε οικόπεδα που απαλλοτριώθηκαν και στα οποία εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Πόντο. Μετά τη δημιουργία του Δήμου Δραπετσώνας ο συνοικισμός της Ανάληψης ενσωματώθηκε στον Δήμο Δραπετσώνας.
Ταμπούρια
Ο συνοικισμός των Ταμπουρίων από τον οποίο πήρε και το όνομά του ο ομώνυμος Δήμος το 1934, συγκέντρωσε στον χώρο του την πλειονότητα της οργανωμένης κρατικής δόμησης του ευρύτερου Δήμου. 2.050 ξύλινα κρατικά παραπήγματα και 200 μονώροφα κρατικά οικήματα. Μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο κτίστηκαν ακόμη τρία συγκροτήματα πολυκατοικιών ανάμεσα στις οδούς Αγίου Παντελεήμονος, Θεμιστοκλέους και Δεληγιάννη, από το Υπουργείο Πρόνοιας. Νότια της οδού Σαλαμίνος υπήρχαν περιοχές εγκατάστασης, όπου εναλλάσσονταν τρεις ομάδες από ευθύγραμμες παράγκες στη σειρά και άλλες τρεις ομάδες από οικοδομικά τετράγωνα με ομοιόμορφα κτίσματα διάφορων τύπων, καθώς και αυθαίρετα προσφυγικά που κάλυψαν τα κενά ανάμεσα στις οργανωμένες περιοχές. Οι πρόσφυγες καταγόταν, κυρίως, από τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη.
Ικόνιο
Ο συνοικισμός του Ικονίου συστάθηκε το 1924 σε κρατικά οικόπεδα Αποσπάστηκε από τον Δήμο Κερατσινίου στις 16.11.1966 (ΦΕΚ 254) χωρίς τη συγκατάθεση του Δημάρχου Δ. Μισαηλίδη και μετά από ενέργειες του τοπικού συλλόγου «Η Αναγέννηση», ο πρόεδρος του οποίου επικαλέστηκε για την ενέργεια αυτή την εγκατάλειψη του συνοικισμού εκ μέρους του Δήμου. Στα όρια του συνοικισμού αυτού με τον υπόλοιπο Δήμο Κερατσινίου βρίσκεται ο συνοικισμός Νέας Καισαρείας στον οποίο κατασκευάστηκαν 150 οικήματα σε οικόπεδα που απαλλοτριώθηκαν.
Βιβλιογραφία:
Βλάσης Αγτζίδης (επιμ.) Κερατσίνι: όψεις της πολιτικής και δημοτικής ιστορίας του Δήμου Κερατσινίου, Αθήνα, Δήμος Κερατσινίου-εκδόσεις Αλέξανδρος, 2004.
Χάρης Κουτελάκης - Αμάντα Φωσκόλου, Πειραιάς και Συνοικισμοί (μαρτυρίες και γεγονότα από τον 14ο αιώνα), Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 1991.
Χάρης Κουτελάκης, Λεύκωμα Δήμου Κερατσινίου, 60 χρόνια 1934-1994, Δήμος Κερατσινίου 1994.
Ελίζα Παπαδοπούλου και Γ. Μ. Σαρηγιάννης, Συνοπτική έκθεση για τις προσφυγικές περιοχές του Λεκανοπεδίου Αθηνών, ΕΜΠ, Αθήνα 2006.
